Global bazda kabul gören ve ülkelerin alım gücü değerlerini ölçmek için kullanılan meşhur "Big Mac" endeksini biz Eskişehir'de gelin simit üzerinden uygulayalım. Asgari Ücret güncel olarak 11.402 TL. Bu da yaklaşık 1267 adet simit ediyor.
Eskişehir'de güncel olarak simit en ucuz yerde 9 TL olmuş. Zaten geçtiğimiz günlerde bu taban fiyat açıklanmıştı. Genelde Türkiye'de bir simit edebiyatı vardır ya ben de onun üzerinden ilerlemek istiyorum. "İki simit de mi yemesin vatandaş!" cümlesinden yola çıkarak bir hesap kitap işine girdim. Bu verileri de sizlerle paylaşmak istiyorum.
Eskişehir'de yaşayan 3 kişilik çekirdek bir aile düşünelim. Bu aile günde yalnızca 2'şer simit yiyor varsayalım. Yani toplam 6 simit. 6x9= 54 TL bir maliyet karşımıza çıkıyor ya da aile simit endeksine göre ayda 180 simit gıdaya harcıyor. Bunu bir miktar da su içtiklerini hesap ederek 60 TL'ye tamamlayalım. Şimdi gelelim 30 günlük bir ayda bu ailenin simit gideri ne kadar sorusuna. 30x60= 1.800 TL. Bu sadece 2 simit yedikleri varsayılırsa geçerli rakam. Bu giderlere henüz herhangi bir başka unsur dahil değil.
Farz edelim simit yerine 2 öğün evde sebze yemeği yiyorlar o da yaklaşık yağ, tuz, salça ve tüpgaz gibi giderleri dahil ettiğimizde 70 TL gibi bir bedele tekabül ediyor. Bu durumda da aile 30x70= 2.100 TL masraf ediyor ya da 233,33 simit tüketiyor. İki durumdan biraz üste ka= yan bir ortalama alalım ve minimum gıda gideri 2.000 TL diyelim. Bu da ailenin aylık 1267 adet simit istihkakından 222 tanesinin ölmeden yaşayacak kadar gıdaya gittiğini gösteriyor. Kaldı mı 1.045 simit...
Eskişehir'de ortalama kiralar, eğer eve 2-3 yıl önce taşınmamışsanız ve ev sahibiniz insaflı davranmıyorsa ortalama 4-5 bin TL civarında. 4.500 TL kira dersek, size eder 500 simit. Elde ne kaldı? Tam 545 simit. Kış aylarında bu ailenin hanesine en az 250 TL elektrik, 750 TL doğalgaz ve 200 TL su faturası gelse (su yüklese) 1.200 TL eder. Bu da 133 simit etti. 545 - 133= 412 simiti kaldı 3 kişilik ailenin.
Bu ailenin sağlık, eğitim, sosyal aktivite, giyim, tadilat-tamirat ve benzeri giderleri için kalan simiti yalnızca 412 adet ve onlara biçtiğim yaşam portresi yalnızca hayatta kalacak kadar yaşayabilmeleri üzerine. Geriye kalan 3.700 TL civarında bir para ile geçinmek zorundalar 1 ay boyunca ve sadece 2'şer simit yiyip evde oturarak. Aileden 2 kişi çalışırsa toplam 2.090 simit istihkakı oluyor ailenin ve o zaman en azından 1.678 simit ederince ellerinde bir para kalıyor. Bu da 1.678x9= 15.102 TL ediyor. İşte o zaman ancak aile çocuklarını okula gönderebilir. Arada bir de olsa marketten simit veya sebze dışında bir şey alabilir. Belki de toplu taşımada kötü kokmamak için deodorant alabilir. Ya da ayda bir kez saçını kestirebilir.
Tüm bu temel insan ihtiyaçlarını karşılamak için maalesef en az 2 asgari ücret almak gerekiyor ve Eskişehir şartlarında bu para ancak minimal bir hayat yaşamaya yetiyor. Asgari ücret asgari hayatı tek başına maalesef karşılayamıyor. "Vatandaş 2 simit yemesin mi?" sorusunun cevabı günden güne zorlaşıyor. Büyükşehirlerde bu durum daha da vahim.
Böyle bir iklim ve atmosferde herkes gözünü bir anda yerel seçimlere ve Türkiye'de yaşanan hakeme saldırı olayı gibi olaylara rahatça çevirebiliyor. Hal böyle olunca da bu halk yakında simiti de unutmaya mahum kalır...